Ο χλευασμός του για την αυταπάτη, ιδιαίτερα των ισχυρών, και η συμπάθειά του για κείνους που αντιμετωπίζουν την καταδίκη τους χωρίς ψευδαίσθηση, είναι από τις ποιότητες που τον κάνουν τόσο πολύ σύγχρονό μας. Είρωνας και ρεαλιστής, παλαίμαχος παρίας σε μια κοινωνία που «συσχέτιζε κουτά», μιλάει για την κυρίαρχη διάθεση της εποχής μας. Και ο μύθος του, και στους αρχαίους και στους νεότερους συσχετισμούς του, προβάλλει ένα όραμα από το παρελθόν, που μπορεί να μεταφραστεί απευθείας στη γλώσσα της σύγχρονης εμπειρίας, είτε με κέντρο τις σπασμένες εικόνες της έρημης χώρας, είτε με την προσήλωση στον ηδονισμό και την ειλικρινή αυτεπίγνωση που εμψυχώνει τον ξεχωριστό τρόπο ζωής, στο κέντρο του μύθου. Η Αλεξάνδρεια του Καβάφη, και ο κόσμος του ελληνισμού που την περιβάλλει, προοιωνίζουν τόσο πολύ την ατμόσφαιρα που επικρατεί σήμερα, ώστε αποτελούν τώρα μεταφορική έκφραση της εποχής μας, ιδιαίτερα με τον ειρωνικό σκεπτικισμό για το παιχνίδι που τόσο ανελέητα παίζουν τα έθνη και τα κόμματα των ισχυρών και των λιγότερο ισχυρών τις τελευταίες δεκαετίες, και, ίσως το σπουδαιότερο, για τις εντάσεις που γεννήθηκαν με τη μετατόπιση, στις αρχές του αιώνα μας, από μια πίστη στις παραδοσιακές ιδεολογίες, σε μια πίστη στον εαυτό (είτε σε φροϋδική είτε σε υπαρξιστική βάση), μια μετατόπιση που σήμανε για μερικούς προσωπική απελευθέρωση από ξεπερασμένα ταμπού, και για κάποιους άλλους αχαλίνωτες και συχνά άθεες και παρακμιακές μονομανίες. Ο μύθος του προσφέρει ένα πρότυπο και για τις δύο αυτές προοπτικές, ενώ η δική του προοπτική –η οικουμενικότερη προοπτική που μας απασχόλησε εδώ- τις συνδέει, παραμένοντας ταυτόχρονα, θεϊκά θα ’λεγε κανείς, έξω από το δημιούργημά του, σ’ ένα επίπεδο, όπου η καταδίκη μπορεί ν’ ανασταλεί και να δοθεί χάρη: όχι όμως στους διεφθαρμένα αρχομανείς, ούτε στους πουριτανικά αλαζόνες, ούτε σ’ όσους τρέφουν τυφλές αυταπάτες.
Edmund Keeley, «Η οικουμενική προοπτική» (στο συλλογικό τόμο Εισαγωγή στην ποίηση του Καβάφη), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Ο δικός μας Καβάφης 